Isopolifonia nje nga traditat me te vecanta dhe unike te vendit tone po braktiset nga trashegimia shqiptare dhe brezat e rinj.
Isopolifonia shqiptare eshte pjese e muzikes tradicionale popullore shqiptare. Si e tille ajo eshte perfshire ne listen e trashegimise kulturore jomateriale te UNESCO-s. Kater krahina te Shqiperise se Jugut: Laberia, Cameria, Myzeqeja dhe Toskeria e kane kengen polifonike pjese te kultures se tyre.
Laberia eshte vecanerisht e njohur per kengen me shume zera, e cila mund te perbehet nga dy, tre ose kater te tille. Kenget me dy zera kendohen vetem nga femrat, ndersa kenget me tre zera mund te kendohen nga burra dhe gra. Gjithsesi specialiteti i Laberise eshte kenga me 4 zera. Kenget me kater zera jane forma me komplekse e isopolifonise.
Mendohet se ne fillimet e saj, muzika tradicionale polifonike shqiptare, eshte krijuar dhe kenduar vetem me dy linja melodike: Marresi dhe Pritesi. Ky i fundit ka te ngjare te kete luajtur fillimisht nje rol jospecifik melodik, nje stil qe mund te gjendet ende ne te kenduarit polifonik me dy zera te grave te Laberise. Me kalimin e kohes Pritesi eshte percaktuar melodikisht me sakte. Tradita e dyzereshit, ne te cilen Pritesi luan nje rol melodik te percaktuar qarte, gjendet sot tek kenget e burrave te Laberise.
Zeri i radhes qe ka evoluar ne polifonine tradicionale shqiptare mendohet se ka qene Mbajtesi, i cili duket se eshte pershtatur natyrshem me dy linjat e meparshme melodike, duke i hapur rruge polifonise trezereshe. Prezantimi i Mbajtesi-t ishte nje arritje e rendesishme artistike pasi solli larmishmeri dhe pasurimin e nderveprimit harmonik midis linjave melodike. Mbajtesi eshte shume i zakonshem ne traditen e sotme polifonike shqiptare.
Linja e fundit melodike qe evoluoi ne polifonine tradicionale shqiptare ishte Hedhesi, me prezencen e se cilit lindi edhe polifonia me kater zera. Prezantimi i Hedhesi-t shenoi nje rrugetim ne rritje te isopolifonise, ndonese ne thelb, ai nuk e ndryshoi harmonine dhe nderveprimin vokal te kenges. Isopolifonia 4-zeshe kendohet vetem ne krahinen e Laberise dhe mungon ne kenget e Toskerise, Myzeqese dhe Camerise.
Isopolifonia jugore, Kenge Labe
Edhe ne Jug te vendit, pelqehen shume kenget popullore shqiptare dhe sidomos nga zona te laberise. Te gjithe mund te kendojne por zona jugore e Shqiperise shquhet per traditen e polifonise e cila eshte unike ne te gjithe vendin. Shume pjese te folklorit po humbasin, po shuhen fare sic eshte per shembull tradita e gajdeve,- shtoi ai. Vlen per tu permendur qe isopolifonia popullore shqiptare eshte ne rrezik te pervetesimit nga shtetet e tjera te rajonit, ngjashem si ndodhi me Lahuten e Malesise e cila u pervetesua nga Serbia.
“Isopolifonia” jone popullore, kjo dukuri e jashtezakonshme e te konceptuarit dhe e komunikimit njerezor eshte vendosur ne vendin qe meriton: ne listen e kryeveprave te botes shpirterore te njerezimit. Kjo liste e kryeveprave ne thelb perbehet nga fenomene dhe shfaqje dukurish te kulturave shpirterore te popujve te ndryshem te botes, te cilat qendrojne ne themel te kultures njerezore, dhe qe dallohen per frymen dhe llojin unikal qe ato perfaqesojne. Nder to permendim: makamet e Irakut, operan e Pekinit, vedat indiane etj.
Futja e Isopolifonise ne listen kryeveper qe mbrohet nga UNESCO do te sjelle nje njohje dhe perhapje te metejshme ne mbare boten brenda saj. Me shume kujdes dhe fonde per grupet popullore dhe studimet per iso polifonine dhe sigurisht me teper angazhime per kryerjen e aktiviteteve qe i kushtohen isopolifonise.
